شاید هیچ چیزی بدتر از مواجهه با یک پرنده ی زمینگیر برای یک انسان دلسوز نباشد. در این زمان ذات انسان تمایل به کمک به پرنده را دارد. اما به راستی تصمیم درست برای کمک به پرنده چه می باشد!
برای این منظور ابتدا برخورد با پرنده زمینگیر را به دو بخش مختلف تقسیم می کنیم. چراکه عملکرد ما در این دو موقعیت متفاوت خواهد بود.
- مواجهه با پرنده درمانده: پرنده ای که به دلیل آسیب دیدگی (بیماری عفونی یا ضربه فیزیکی) ناتوان شده است.
- مواجهه با پرنده بی سرپرست: پرنده ای که به لحاظ سلامت مشکلی ندارد و به دلایل دیگری از جمله ترک والدین و یا به طور اتفاقی، پیش از رسیدن به سن پرواز از لانه خارج شده است.
در هر دو موقعیت پیش از هر چیز اولویت با محافظت از خود به جهت وجود بیماری های مشترک بین انسان و پرندگان (آنفولانزا، تب طوطی سانان و غیره) می باشد. به همین سبب هرگونه اقدام پیش از نزدیک شدن به پرنده می بایست با احتیاط و در اولویت بیشتر با مشاوره پزشک متخصص پرندگان صورت پذیرد.
همچنین، در صورتی که پرنده خانگی در منزل نگهداری می کنید، می بایست احتیاط های لازم در جهت عدم انتقال بیماری های مشترک صورت پذیرد. به این منظور حتی الامکان از دستکش استفاده کرده و محیط نگهداری پرنده پیدا شده، در محلی جدا به دور از پرنده خانگی قرار گیرد.
- مواجهه با پرنده درمانده
اولین قدم، شناخت پرنده آسیب دیده می باشد. اگرچه پرنده ها می توانند با پنهان کردن علائم بیماری، تظاهر به سلامتی نمایند ولی در ذیل برخی نکات در شناسایی پرنده بیمار آورده شده است:
- پرنده آسیب دیده معمولا به روی زمین افتاده و حرکت نمی کند.
- بر اساس شدت آسیب یا بیماری، در زمان نزدیک شدن به پرنده آسیب دیده، پرنده فرار نمی کند.
- شدت آسیب دیدگی در برخی پرندگان به گونه ای است که پرنده به راحتی با دست برداشته می شود.
- بسته به نوع بیماری و آسیب دیدگی، پرهای پرنده می تواند پف کرده به نظر برسد.
- چشم های بسته، خونریزی، پرهای ریخته شده در اطراف پرنده و هر گونه تغییر غیر عادی در ظاهر پرنده.
- آسیب در اندام های حرکتی (پا یا بال پرنده).
- پرنده سعی در پرواز دارد ولی نمی تواند.
در این موارد، می بایست پرنده را در جای آرام، امن و گرم (به جز در موارد بروز استرس گرمایی) و بی حرکت نگهداری شود تا در اولین فرصت نزد پزشک متخصص پرندگان برسد.
برای رسیدن به این منظور، پرنده را به دور حوله گرفته و در جعبه ای مناسب با تهویه مناسب قرار دهید. این جعبه می بایست در جایی ساکت و گرم، تا زمان رساندن به پزشک قرار گیرد.
- دقت کنید که در این موارد نمی بایست سعی در خوراندن آب و غذا به پرنده صورت پذیرد.
توجه داشته باشید که در برخی مواقع، پرندگانی که با جسمی برخورد می کنند با یک استراحت در محیطی آرام می توانند به طبیعت باز گردند. در این زمان می توان درب جعبه نگهداری پرنده را در فواصل زمانی 15 دقیقه باز کرده و توانایی بازگشت پرنده به طبیعت را ارزیابی کرد. اگر بعد از 4 دوره 15 دقیقه، توانایی پرنده برای بازگشت به طبیعت با موفقیت همراه نبود، با نزدیک ترین مرکز دامپزشکی تماس گرفته شود.
- مواجهه با پرنده بی سرپرست
اولین نکته در این مورد، اطمینان از عدم حضور والدین پرنده می باشد. چراکه هیچ نگهداری نمی تواند جایگزین نگهداری پدر و مادر شود. در صورت حضور پرنده پدر و مادر، اولویت با بازگرداندن پرنده به لانه و یا تحت نظر قرار دادن پرنده، در فضایی در حضور والدین پرنده می باشد.
دوره زندگی پرندگان، از زمان تفریخ از تخم تا زمان توانایی در پرواز به سه دوره مختلف تقسیم می شود.
- دوره اول (Hatchlings):
مربوط به زمانی می باشد که پرنده پرندارد، چشم های پرنده بسته می باشد. اکثر اوقات در این دوره پرنده به دلیل آشفتگی های آب و هوایی (باد و طوفان) و یا دستکاری های انسان در طبیعت و یا طرد شدن از لانه توسط والدین به خارج رها می شود.
همانطور که در ابتدا اشاره شد، اولویت در زمان پیدا کردن پرنده در این شرایط، بازگرداندن به لانه می باشد. با توجه به عدم توانایی تحرک پرنده، پیدا کردن لانه کار دشواری نمی باشد. در صورتی که به هر دلیلی لانه پیدا نشد (لانه تخریب شده بود و یا والدین پرنده به دلیلی حضور نداشتند)، با توجه به عدم وجود پر، نیاز به گرما در اولویت قرار می گیرد. تا زمان تصمیم گیری برای پرنده و مشورت با پزشک متخصص، پرنده می بایست در ظرف های که با حوله پوشانده شده، قرار بگیرد.
- دوره دوم (Nestlings):
پرها به همراه شاهپرهای اولیه شروع به رشد کرده اند. تحرک پرنده در لانه بیشتر شده است اما هنوز پرنده توانایی ایستادن را پیدا نکرده است. اکثر اوقات رهاشدن پرنده در این مرحله به دلیل تحرک های بیش از حد در لانه می باشد و با توجه به عدم توانایی در پرواز، پرنده در جایی نزدیک به لانه رها می شود.
باز هم اولویت با بازگرداندن پرنده به محیط لانه می باشد. همچنین در صورتی که احتمال رخداد مجدد حادثه پیش بینی شود، می بایست به مانند دوره اول، پرنده در ظرف های که با حوله پوشانده شده، در نزدیکی محل لانه نگهداری شود، تا والدین با فاصله های زمانی منظم، از جوجه خود مراقبت کنند و در صورتی که به هر دلیل والدین حضور نداشته و یا از تغذیه جوجه سرباز زدند، با پزشک متخصص مشورت شود.
- دوره سوم (FLEDGLINGS):
زمانی است که پرهای پرنده رشد کامل خود را داشته، ولی توانایی پرواز پرنده هنوز کامل نشده است. مدت زمان سپری شدن این دوره کوتاه می باشد و باعث می شود که پرنده در ظاهر ناتوان به نظر برسد. به همین دلیل در این دوره، پرنده کمترین نیاز به کمک انسانی را داشته و اندکی تحت نظر قرار دادن پرنده و پیشگیری از حمله حیوانات شکارچی می تواند به پرنده در عبور از این دوره کمک کند.
توجه داشته باشید که در این دوره، پرنده همچنان به لحاظ غذایی به والدین خود وابسته می باشد.
بسیاری از گنجشک سانان پرواز را از روی زمین آموزش می بینند. به این صورت که پس از طی کردن دوره اول و دوره دوم، با پر زدن مختصر از لانه به روی زمین فرود می آیند. در این زمان (دوره سوم) شاید پرنده به روی زمین تنها به نظر برسد، ولی والدین در نزدیکی پرنده حضور دارند و در فواصل منظم برای تغذیه پرنده به پایین خواهند آمد.
جمع بندی نهایی: بهترین کار در مواجهه با پرنده آسیب دیده رساندن پرنده به اولین مرکز درمانی دامپزشکی مخصوص پرندگان می باشد. بهترین کار در مواجهه با پرنده از لانه خارج شده، سعی در بازگرداندن آن به لانه و طبیعت می باشد.